نماز از ارکان بسیار مهم اسلام است که بپا داشتن آن باعث رضایت و خشنودی خدا می‌گردد.
نماز عامل اتصال و ارتباط بندگان با خداست. رابطه‌ای که نباید هیچگاه گسسته شود و تا آخرین لحظه عمر باید پابرجا بماند. نماز نه تنها یکی ازعبادات بزرگ اسلامی است بلکه از مهم ترین عبادتها می باشد که در سازندگی فرد واجتماع نقش اساسی داردنماز در حقیقت مجموعه ای از اذکار به همراه حرکاتی مبنی بر اظهار ادب و فروتنی نسبت به پروردگار است. نمازگزار هر روز با انجام آن قصد احترام به خداوند و تشکر از او را دارد. یعنی می خواهد بگوید که خدا را فراموش نمی کند و همواره به یاد خداست .

از دیدگاه امیرالمومنین (ع)، نماز نشانه ملیت اسلامی است وآن عملی است که مسلمانان بدان وسیله ممتازومشخص می شوند.وبدین مناسبت است که درقسمت های دیگر نهج البلاغه ، نمازستون وپایه دین شناخته شده است که بدون آن بنای دین فرومی ریزد واز بین می رود وبه همین دلیل است که در احادیث نبوی کسی که نماز را عمدا ترک می کند واصلا نماز نمی خواند کافرخوانده شده که اواز ملیت اسلامی واز قبیله دین وشریعت بیرون رفته است. پیامبر(ص) فرمودند:

بین العبد وبین الکفرترک الصلواه: فاصله انسان وکفر، ترک نماز است.

اصولا چون اعمال انسان ناشی ازعقیده وطرزتفکری است که اودردل و مغزخویش دارد آنکه نمازمی گزارد، باید دید چگونه نماز می گزارد؟ آیا بقیه اعمال و کردارش نیز متناسب با آن ومثل آن است؟ از نظر نهج البلاغه کلیه اعمال انسان تابع نماز است چون آن کس که خدا را بنده نیست هیچ مسؤلیت و وظیفه ای را درست و به موقع انجام نمی دهد. انسان درطبیعت وجودش، نیازمند آفریدگارخویش است ودراین جا فرق نمی کند که اوازامکانات حیات بهره ی بیشتری دارد یا کمتر. انسان در بعد روح و روان با مسائل و مشکلات فراوانی رو به رو است، نماز نهادی است که انسان را در گرفتاری وبحرانهای روحی وفکری، تسکین وآرامش می دهد و او را از تنگناها نجات می دهد.

کمال آدمی درتخلق به اخلاق الهی است پس هرچه انسان ملکوتی ترشود وازعالم ماده وتعلقات وآلایشهای آن وارسته ترگردد وبه یک سخن هرچه بشربه مقام ربوبی نزدیکتر شود.به همان اندازه به کمال مطلوب انسانی نزیدکترخواهد شد.انسان متقی وبا پروا که ازدیدگاه اسلام نمونه ی انسان کامل است با نماز به خدا تقرب می جوید وبدین وسیله به منبع وسرچشمه کمال نزدیکتر می شود. رسول خدا(ص) درحدیثی فرمود ازدنیا سه چیز را دوست دارم ودرمیان آن سه چیزروشنایی چشم مؤمن درنماز است وامیرالمومنین در نهج البلاغه درهمین زمینه با الهام ازقرآن کریم می فرماید:ازمؤمنان مردانی هستند که آرایش و زر و زیوردنیا ودیگرچیزهایی راکه(( ظاهرا)) روشنایی چشم انسان است، ایشان را از نمازمشغول نساخته وبفرموده خداوند متعال در قرآن: رجال لا تلهیهم تجارت ولابیع: مردانی که داد وستدو خرید وفروش ، آنان را ازیاد خدا و اقامه ی نمازبازشان نمی دارد(( سوره نور/37))

مجلسی درشرح حال امام رضا(ع) نقل می کند که درخانه ای امام رضا بانویی بود که دختران را برای نماز بیدار می کرد واو مشغول این کار بود. درنهج البلاغه می فرماید. رسول خدا(ص) با اینکه مژده بهشت را از سوی پروردگار سبحان دریافت داشته بود و بهشتی بودنش مسلم وقطعی بود.معذالک خودرا با نماز خسته می کرد زیرا می خواست به فرمان خدا عمل کند می فرماید: وامراهلک باالصلواه واصطبر علیها: خانواده ات را به نمازفرمان ده وخود برانجام آن شکیبا باش ولذا پیامبر (ص) دستور می داد که خانواده اش به طور مرتب نماز بگزارند و شخصانیز در نمازگزاردن ، کوشا بود و سختی ها را در این راه تحمل می فرمود.

تاثیر نماز در تمرکز حواس و حضور ذهن

ذهن متمرکز، قوی و نیرومند است و ذهن پراکنده ناتوان و ضعیف . ذهن همانند چراغ اشعه ای دارد اشعه چراغ در شعله آن تمرکز قوی دارند و سوزاننده اند ودر نزدیکی شعله تمرکز کمتری دارند اما باز هم تمرکز کمتری دارند اما باز هم گرمایشان محسوس است . هرچه از منبع نور دور می شویم پراکندگی اشعه بیشتر می شود تا حدی که گرمای حاصل از از آنها را به هیچ وجه حس نمیکنیم . ذهن در حالت تمرکز پتانسیل بسیار قوی دارد اما هنگامی که به علت توجه به سوی اشیای مختلف پراکنده می شود نیرو و توان خود را از دست می دهد و هر چه به اشیای بیشتری متوجه و پراکنده تر شود از توان آن کاسته می گردد.هر عمل عبادی علاوه بر آن که مقام وارزش ویژه مذهبی و معنوی دارد موجب تمرکز فکری وذهنی ملموس و قابل توجهی میشود .فرق بین افراد نابغه با دیگران یک موهبت فکری نیست بلکه مربوط به توجه کاملی است که به موضوعات و نتیجه های آن مبذول می دارند و میزان نبوغ یک نابغه به درجه تمرکز فکریش بستگی دارد از این رونتیجه می گیریم که نماز حقیقی بهترین وسیله ای برای پرورش توجه و تمرکز در انسان است زیرا نماز گزاری که پیوسته و با تمام قدرت می کوشد تا ذهن خود را از تمامی آنچه غیر خداست منصرف و فقط به خدا متوجه کند و تمام نیروی فکری خود را در یک جا جمع کند تا نمازش با خشوع و حضور قلب خوانده شود این برای او عادت می شود و در هر موردی می تواند قوای ذهنی خود را متمر کز کند .

پیامبر اکرم ((ص)) می‌فرمایند:
خداوند نماز را نور چشم من قرار داده و آنرا محبوب من ساخته است آنطور که گرسنه را بر طعام و تشنه را به آب مشتاق کرده است.
و نیز فرمود، اولین عمل بنده که روز قیامت بدان رسیدگی می‌شود نماز اوست و اگر پذیرفته شد بقیه اعمال او نیز بررسی می‌شود ولی اگر نمازش پذیرفتم نشد به اعمال دیگرش هم وقعی نمی‌نهند.
به جز آنچه که از آیات و احادیث درباره نماز نقل شده، رفتار اولیاء خدا نیز اهمیت و جایگاه آن را بیان می‌کند. نماز جزء برنامه انبیاء بوده است.
امام حسین ((ع)) حتی ظهر روز عاشورا در میدان مبارزه و در برابر تیرهای دشمن هم نماز را رها نکرد.
پیشوایان معصوم ما، هنگام نماز، رنگ خود را می‌باختند و می‌فرمودند:
وقت ادای امانت الهی و حضور در پیشگاه و درگاه الهی است .
گرچه بعضی نماز را به طمع بهشت یا ترس از عذاب جهنم می‌خوانند،اما امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نماز را نه برای تجارت یا سپری در مقابل آتش، بلکه بخاطر شایستگی خدا برای عبادت، انجام می‌دهد .
نماز سبب آمرزش گناهان و زدودن آثار لغزش‌هاست .
قرآن، پس از دستور به نماز، می‌فرماید:
ان الحسنات یذهبن السیئات .